Η δημιουργία Λαϊκής Βιβλιοθήκης στη Σητεία

Η πρώτη επίσημη προσπάθεια για τη δημιουργία λαϊκής Βιβλιοθήκης στην πόλη της Σητείας ξεκίνησε με την αρ. 12370/4.5.1924απόφαση του Υπουργείου Παιδείας η οποία αφορά στην ίδρυση Νυκτερινής Σχολής στη Σητεία.

Την ιδέα για την ανάγκη ίδρυσης της σχολής αυτής είχε το διδακτικό προσωπικό του Δημοτικού Σχολείου Σητείας με σκοπό την ωφέλεια ‘''προς τα δυστυχή πλάσματα τα πλείστα τελείως απόκληρα πάντων, των τε δυστυχών προσφύγων και των απόρων πολιτών'''' όπως αναφέρεται σε Εγκύκλιο της εποχής προς τους κατοίκους. Όμως η ιδέα της δημιουργίας λαϊκής Βιβλιοθήκης στη Σητείας είχε ξεκινήσει πολύ παλαιότερα και συγκεκριμένα από τα τέλη του περασμένου αιώνα όταν ακόμα η Κρήτη βρισκόταν κάτω από την Τουρκική κατοχή.

Τα πολύτιμα ντοκουμέντα που μας δίνουν την πληροφορία αυτή είναι δύο επιστολές της Σητειακής Αδελφότητας των Αθηνών ‘''ΠΡΑΙΣΟΣ'''' με χρονολογίες 1892 και 1893, προς τους καθηγητές του Πανεπιστημίου Αθηνών Θ. Αφεντούλη και Κ. Κόντο αντίστοιχα, οι οποίοι παρακαλούντο να δωρήσουν τα συγγράμματα τους στη Βιβλιοθήκη που είχε συσταθεί στην πόλη της Σητείας.

Η λειτουργία της Νυκτερινής Σχολής στη Σητεία συνάντησε μεγάλες οικονομικές δυσκολίες οι οποίες είχαν άμεσο αντίκτυπο και στη Βιβλιοθήκη . Για τον εμπλουτισμό της, η Εφορεία της Σχολής ζήτησε τη βοήθεια Σητειακών της Αμερικής και έστειλε επιστολές σε συγγραφείς και εκδοτικούς οίκους.

Το 1932 η Νυκτερινή Σχολή διέκοψε τη λειτουργία της και οι 164 τόμοι οι οποίοι είχαν συγκεντρωθεί στη Βιβλιοθήκη παραδόθηκαν από την Εφορεία της Σχολής την οποία αποτελούσαν οι: Αρχιμαδρίτης Κ. Γαλανάκης , Εμμ. Σταυρακάκης Διευθυντής Δημοτικού Σχολείου και Γεώργιος Δρακάκης Συμβολαιογράφος, στην Κοινότητα Σητείας στις 20 Δεκεμβρίου 1932. 

Η ίδρυση του Προοδευτικού Συλλόγου Σητείας και η δημιουργία της Βιβλιοθήκης

Το 1933, με την αρ. 372/1933 απόφαση του Πρωτοδικείου Λασιθίου, ιδρύθηκε ο Προοδευτικός Σύλλογος Σητείας ‘'' Ο Βιτσέντζος Κορνάρος ‘'' με σκοπούς πνευματικούς και πολιτιστικούς. Μία από τους πρώτες αποφάσεις του Διοικητικού Συμβουλίου με πρόεδρο τον κ. Τακάκη, στη συνεδρίαση της 21 Δεκεμβρίου ήταν ‘'' να εγγραφή ο Σύλλογος ως συνδρομητής εις το ιστορικόν περιοδικόν  ‘''Μύσων'''' αναδρομικώς από του πρώτου τεύχους'''' .

Στα επόμενα χρόνια ο εμπλουτισμός της Βιβλιοθήκης του νέου Συλλόγου συνεχίζεται με ρυθμούς αργούς αλλά αποφασιστικούς.   Εν τω μεταξύ , η Κοινότητα της Σητείας στην οποία όπως προαναφέρθηκε είχαν παραδοθεί τα βιβλία της Βιβλιοθήκης της Νυχτερινής Σχολής , δεν είχε προωθήσει διαδικασίες για τη δημιουργία μιας ανεξάρτητης και οργανωμένης Δημοτικής Βιβλιοθήκης. Έτσι στις 18 Αυγούστου του 1938 τα βιβλία  αυτά παραδόθηκαν στον Προοδευτικό Σύλλογο ‘'' Βιτσέντζος Κορνάρος ‘'' ο οποίος αποφάσισε την εξεύρεση ανεξάρτητης στέγης για να φιλοξενήσει τη Βιβλιοθήκη του Συλλόγου. Για το σκοπό αυτό ενοικιάζεται  χώρος στις 15 Οκτωβρίου 1938 τον πρώτο όροφο του γραφείου του συμβολαιογράφου Εμμ. Μιχ. Αγγελάκη. Από την χρονιά αυτή αρχίζει ουσιαστικά η συστηματική και κοπιαστική προσπάθεια για τον εμπλουτισμό και την οργάνωση της Βιβλιοθήκης σε βάση όχι πλέον βιβλιοθήκης Συλλόγου αλλά ανοικτής λαϊκής  Βιβλιοθήκης για την εξυπηρέτηση των κατοίκων, μαθητών και επιστημόνων της πόλης της Σητείας αλλά και ολόκληρης της Επαρχίας. Δύο άνθρωποι έδωσαν πράγματι το φλογερό τους πάθος και τις γνώσεις τους για τον σκοπό αυτό. Ο ένας στη Σητεία ήταν ο τότε και επί σειρά ετών Πρόεδρος του ‘''Βιτσέντζου Κορνάρου'''' Εμμανουήλ Σταυρακάκης, δάσκαλός και ο άλλος στην Αθήνα, ο Γεώργιος Κ. Σπυριδάκης, μετέπειτα καθηγητής Λαογραφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών ο οποίος, όπως είναι γνωστό, καταγόταν από το Κατσιδώνι.

Όμως παρά την μεγάλη αυτή δραστηριότητα των τριών πρώτων ετών η ιδέα για την μετατροπή της Βιβλιοθήκης σε κρατική- κυρίως με τις προτροπές του Γ. Σπυριδάκη - έχει βαθιά επηρεάσει τα μέλη του ΔΣ του Συλλόγου και ιδιαίτερα τον πρόεδρο του Εμμ. Σταυρακάκη ο οποίος στην συνεδρίαση της 12 Ιανουαρίου 1940 θέτει θέμα παραχώρησης της Βιβλιοθήκης στην Κοινότητα της Σητείας ως πρώτο βήμα για την κρατικοποίησή της. Το ΔΣ αποφασίζει να τεθεί το θέμα στην κρίση της Γενικής Συνελεύσεως των μελών του Προοδευτικού Συλλόγου. Στις 21 Ιανουαρίου το 1940 η ΓΣ αποφάσισε ομόφωνα να παραχωρηθεί η Βιβλιοθήκη στην Κοινότητα όμως λίγο αργότερα, σε νέα ΓΣ, στις 3 Μαρτίου του ίδιου έτους τα μέλη αποφασίζουν την αναστολή επ΄αόριστον της προηγούμενης αποφάσεως και μάλιστα εκλέγουν τριμελή Εφορευτική Επιτροπή για τη Βιβλιοθήκη.  Ο Εμμ. Σταυρακάκης ο οποίος έχει αποχωρήσει από το ΔΣ του Συλλόγου αναλαμβάνει  την προεδρία της  Εφορευτικής Επιτροπής της Βιβλιοθήκης μαζί με τον Πρόεδρο της Κοινότητας Σητείας και τον καθηγητή Εμμ. Δαουράκη. Αποφασίζεται η τήρηση ιδίων βιβλίων, η δημιουργία σφραγίδας της Βιβλιοθήκης και συντάσσεται Κανονισμός λειτουργίας του αναγνωστηρίου. Τον ίδιο χρόνο γίνεται και η πρώτη ‘''έκδοση'''' του Βιτσέντζου Κορνάρου με την εκτύπωση φυλλαδίου .

Κατά τη διάρκεια της Κατοχής και συγκεκριμένα από τις αρχές του 1942 ο Σύλλογος διακόπτει τις δραστηριότητες του. Επανεμφανίζεται τα 1945 αλλά ουσιαστικά ενεργοποιείται από το 1947. Το οίκημα στο οποίο στεγαζόταν η Βιβλιοθήκη υπέστη διάρρηξη από τους Ιταλούς οι οποίοι αφαίρεσαν τα έπιπλα και ορισμένα λεξικά. Τα βιβλία μεταφέρονται εσπευσμένα στα γραφεία της ΕΟΧΑ όπου προσωρινά στεγάζεται ο Σύλλογος.

Το νέο  Διοικητικό Συμβούλιο με Πρόεδρο τον καθηγητή Στ. Ατζολετάκη επιδεικνύει ιδιαίτερη δραστηριότητα στα θέματα που αφορούν τη Βιβλιοθήκη. Αναζητά οικονομικούς πόρους και εμπλουτίζει με νέα βιβλία το αναγνωστήριο .

Το 1949 ο υπέργηρος πια Εμμ. Σ. Αγγελάκης αποστέλλει στον Προοδευτικό 500 τεύχη του Β'' τόμου του ιστορικού του έργου ΄΄ΤΑ ΣΗΤΕΙΑΚΑ''''.

Η δεκαετία 1953-1963 μπορεί να θεωρηθεί η πιο αποδοτική και παραγωγική της ιστορίας της Βιβλιοθήκης του Προοδευτικού Συλλόγου. Γίνονται σημαντικές  αγορές, ενισχύεται από φορείς και ιδιώτες. Πάνω από 1000 τόμοι πλουτίζουν τα ράφια της και το αναγνωστικό της κοινό πολλαπλασιάζεται έχοντας ήδη καθιερωθεί ως μια σημαντική επαρχιακή Βιβλιοθήκη.

Το 1988 ένα τμήμα της Βιβλιοθήκης έγινε δανειστικό για πρώτη φορά.

Στις 31 Δεκεμβρίου 1990 η Βιβλιοθήκη του Προοδευτικού Συλλόγου αριθμούσε 6956 απογεγραμμένους τίτλους βιβλίων δηλαδή περίπου 7500 τόμους, αριθμός πολύ σημαντικός για επαρχιακή Βιβλιοθήκη . Να σημειωθεί επίσης και η ιδιαίτερα μεγάλη σπουδαιότητα αλλά και σπανιότητα πολλών εκδόσεων.   

Εκτός από τις δωρεές βιβλίων και τις μεμονωμένες προσφορές έργων από τους συγγραφείς τους θα πρέπει να σταθούμε με ευγνωμοσύνη και συγκίνηση στους ανθρώπους αυτούς οι οποίοι μεγάλο αριθμό βιβλίων ακόμα και τις προσωπικές τους βιβλιοθήκες προσέφεραν στη Βιβλιοθήκη για τον εμπλουτισμό της και για την ανύψωση του επιπέδου της γνώσης στη Σητεία.

Ο Γ. Σπυριδάκης δώρισε σ'' αυτήν 633 τόμους από την προσωπική του βιβλιοθήκη. Επίσης ο Ν.Ι. Παπαδάκης, ιδρυτής και πρώτος Διευθυντής του Ιστορικού Αρχείου Κρήτης, από το Καρύδι Σητείας, δώρισε 126 τόμους, ο γνωστός δικηγόρος και ιστορικός Εμμ. Αγγελάκης, από τους Αρμένους ,115 τόμους , ο Αρχιμανδρίτης Μάξιμος Μαρκαντωνάκης , μετά θάνατον , όλη τη βιβλιοθήκη του με 195 τόμους , ο ιατρός Κ. Τακάκης , επίσης τη βιβλιοθήκη του με 163 τόμους , ο ιατρός Ν. Κολυδάκης ,77 τόμους , ο Παναγιώτης Αγγελάκης , υιός του Εμμ. Αγγελάκη, 339 τόμους , ο Ιωάννης Λεθιωτάκης 92 τόμους , ο Ν. Λιναρδάκης 388 τόμους , ο Εμμ. Γιατζάκης 46 , ο Γ. Βαρούχας 200.

Το Ελληνικό Δημόσιο και διάφοροι φορείς συνέδραμαν αποφασιστικά το έργο της Βιβλιοθήκης.

Οι Σημαντικότερες Εκδόσεις

Η Βιβλιοθήκη διαθέτει  σημαντικότατες όσο και παλαιές εκδόσεις. Το παλαιότερο βιβλίο είναι η Ομήρου Οδύσσεια, σε επιμέλεια Σπυρίδωνος Βλαντή το οποίο τυπώθηκε  στη Βενετία το 1803 στο τυπογραφείο του Νικολάου Γλυκύ. Άλλες παλιές εκδόσεις είναι : η τετράτομη Παλαιά Διαθήκη , έκδοση της Ιεράς Συνόδου της Ελλάδος , του 1847, το ‘''Ευρετήριο Νομολογίας'''' του Α. Ιωαννίδη, του 1846, ο ‘'' πίναξ του Κέβητος'''', του Αδαμαντίου Κοραή, έκδοση του 1837 και του ιδίου το ‘''Επικτήτου εγχειρίδιο'''' του 1834, το ‘''Εγχειρίδιο Εβραϊκής Αρχαιολογίας ‘''  του κ. Κοντογόνου , 1844, τα ‘'' Πεπραγμένα της κατά  Χριστόν Ηθικής ‘'' του Μ. Αποστολίδη ,1847, η δίτομη Καινή Διαθήκη , έκδοση του 1836 στην Νέα Υόρκη, το ‘''Life and works of William Cowper'''' (1835), ενώ μεγάλος αριθμός βιβλίων έχει εκδοθεί τον περασμένο αιώνα.

Από την άποψη θεματικών ενοτήτων σημαντικότατη είναι η παρουσία βιβλίων τα οποία αφορούν την Ορθοδοξία και ανήκαν κυρίως στη δωρηθείσα βιβλιοθήκη του Αρχιμανδρίτη Μαξίμου Μαρκαντωνάκη. Σημαντικές επίσης θεωρούνται οι εκδόσεις των ιατρικών συγγραμμάτων του Κ.  Τακάκη και τα ιστορικά φιλολογικά βιβλία  που προσέφεραν οι Εμμ. Σ. Αγγελάκης και Γ. Σπυριδάκης.

Η βιβλιοθήκη επίσης διαθέτει πλήρεις σειρές εγκυκλοπαιδειών και σπουδαία σειρά λεξικών μεταξύ των οποίων το Λατινοελληνικό Λεξικό του Στ. Κουμανούδη (1864), το Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης των H. Liddel & R. Scott, το πολύτομο Μέγα Λεξικό της Ελληνικής Γλώσσης του Δ. Δημητράκου. Υπάρχει σχεδόν πλήρης σειρά των έργων της αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας, κυρίως εκδόσεις ελληνικές με μετάφραση και σχόλια γνωστών Ελλήνων φιλολόγων και σχολιαστών.

Εξαιρετική παρουσία έχει και η σύγχρονη Ελληνική και παγκόσμια Λογοτεχνία η οποία κυρίως αποτελεί το δανειστικό τμήμα της Βιβλιοθήκης.

Η Βιβλιοθήκη διαθέτει σημαντικά έργα τα οποία αφορούν τα Γράμματα , τις τέχνες, την ιστορία, λαογραφία και αρχαιολογία της Κρήτης. Σημαντικές περιοδικές επιστημονικές εκδόσεις, από την αρχή του αιώνα είναι ‘''Η Επετηρίς Εταιρείας Κρητικών Σπουδών'''', ‘'' ο Μύσων'''', ‘''Η  Δρήρος ‘'', τα ‘''Κρητικά Χρονικά''''. Πολύτιμη η παρουσία πλήρους σειράς της Εφημερίδος της Κρητικής Πολιτείας( 1900-1908) και ακολούθως του Παραρτήματος της Εφημερίδος της Κυβέρνησης εν Κρήτη (1909-1913) καθώς επίσης τα Στενογραφημένα Πρακτικά των Συντακτικών Συνελεύσεων Κρητών (1899-1906). Υπάρχουν επίσης τα έργα σημαντικών μελετητών της Κρήτης όπως των : Στ. Ξανδουδίδη - Γ. Ν. Χατζηδάκη- Β. Ψυλλάκη- Εμμ. Σ. Αγγελάκη - Γ. Κ. Σπυριδάκη - Ν.ι. Παπαδάκη - Στ. Σπανάκη, Ελ. Πλατάκη- Ν.Β. Τωμαδάκη- Μεν. Παρλαμά- ΕΙΡ. Κασσιέρη Παπαδάκη- Ν. Σταυρινίδη- Στ. Αλεξίου- Ν.Π. Παπαδάκη και το εξαίρετο αλλά σπάνιο έργο του G. Gerola ‘''Monumenti Veneti dell'' isola de Creta, I-IV, 1905-1932''''.