Βρίσκεται βορειοανατολικά του χωριού Μυρσίνη και μαζί με το διπλανό ναό του Αγίου Αντωνίου και τα γύρω κτίσματα αποτέλεσαν τον οικισμό του Αγίου Αντωνίου κατά τις περιόδους της Ενετοκρατίας και της Τουρκοκρατίας. Σχετικά με τον Πύργο στο βιβλίο του Νίκου Θ. Γαρεφαλάκη, Μυρσίνη, Ιστορικά – Λαογραφικά, αναφέρονται οι παρακάτω πληροφορίες:

«Μετά την κατάληψη της Κρήτης από τους Ενετούς η περιοχή δόθηκε σε τιμαριούχους που κατά την παράδοση, […] χτίσανε πύργο με ισόγειο, αποθήκη και δύο ορόφους. Ο πύργος αυτός που αποκαλείται ακόμη από πολλούς Μυρσινιώτες «Πύργος του Κορνάρου», χρησίμεψε για κάστρο στους Ενετούς και αργότερα στους Τούρκους.»

Ίσως ο Πύργος χρησιμοποιήθηκε ως παρατηρητήριο για τη γύρω περιοχή αφού διαθέτει πολύ καλή θέα στους γύρω οδικούς άξονες και στη θάλασσα.

Για την αρχιτεκτονική του Πύργου ο Ν. Γαρεφαλάκης αναφέρει:

«Η οροφή του ισογείου του πύργου είναι θολωτή με πέτρες σφηνοειδείς καθώς και η σκάλα, ενώ των ορόφων ήταν χωμάτινη. Το ύψος του ισογείου είναι περίπου 3, 5 μ. και του κάθε ορόφου το ίδιο. Το συνολικό ύψος του πύργου μαζί με το στεφάνι των επάλξεων φτάνει τα 12 μ. και η περίμετρος της βάσης του, τα 22 μ. Από τη δυτική πλευρά υπάρχουν δύο είσοδοι. Μια για το ισόγειο και δεύτερη για τα πάνω πατώματα και τις πολεμίστρες.

Την εκκλησία μ’ όλες της τις τοιχογραφίες τη διατήρησαν οι Αγιαντωνίτες Ενετοί. Ακόμη περιφράξανε εκκλησία και πύργο με κοινό τοίχο […] Σε μικρή απόσταση νοτιοδυτικά μια πηγή έδινε μπόλικο νερό για ανθρώπους, ζώα και φυτά. […] Το νερό περνώντας από πέτρινο αυλάκι έτρεχε σε στέρνα πηλόχτιστη σοβαντισμένη με αστράκι που ίχνη του φαίνονται ακόμη σε πολλά σημεία.»

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας «[…] όλη η περιοχή […] έγινε ιδιοκτησία Τούρκων αγάδων. […] Τα λίγα σπίτια που υπήρχαν γύρω από τον πύργο αυξηθήκανε κατά την Τουρκοκρατία.

Στο τέλος του 18^ου αιώνα έγινε αφέντης της περιοχής ο κρυφοχριστιανός Γιάννης γνωστός με το όνομα Μπραϊμης […]».

Σύμφωνα με τις διηγήσεις των ντόπιων που συγκέντρωσε ο Γαρεφαλάκης, ο Μπραϊμης βοήθησε πολλούς χριστιανούς φυγάδες κρύβοντάς τους στον Πύργο. Λέγεται ότι σε μια έφοδο από ανθρώπους του Καδή (τοπικού δικαστή για θρησκευτικά θέματα), ο Μπραϊμης έβαλε φωτιά στο εσωτερικό του ναού του Αγίου Αντωνίου για να καλύψει τις τοιχογραφίες και να αποδείξει την πίστη του στο Ισλάμ.

Κατά την Επανάσταση του 1897 οι Μυρσινιώτες αποφάσισαν να κατεδαφίσουν τον Πύργο για να αποφευχθεί η επαναχρησιμοποίηση του από τους εκδιωχθέντες Τούρκους στην περίπτωση που θα επέστρεφαν στην περιοχή. Σύμφωνα με το Ν. Γαρεφαλάκη η απόφαση υλοποιήθηκε με ανατίναξη με χρήση δυναμίτη, εξαιτίας της οποίας ο Πύργος ράγισε σε μερικά σημεία χωρίς να πέσει, αλλά πάντως δεν ξαναχρησιμοποιήθηκε. Αναφέρεται, επίσης, ότι ένα μέρος του Πύργου έπεσε από μια δυνατή βροχή το 1918 (βλ. και «Ο ναός του Αγ. Αντωνίου).

Με έγκριση της 13^ης Εφορείας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων, ο γκρεμισμένος Πύργος αναστηλώθηκε το 1999 από τον Οργανισμό Ανάπτυξης Σητείας και το 2007 με πρωτοβουλία του Πολιτιστικού Συλλόγου Γυναικών Μυρσίνης έγιναν οι απαραίτητες παρεμβάσεις στον εσωτερικό χώρο, ώστε να γίνει επισκέψιμος.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

• Γαρεφαλάκη, Ν. Θ., Μυρσίνη, Ιστορικά - Λαογραφικά, εκδ. Προοδευτικού Συλλόγου Μυρσίνης, Σητεία, Αύγουστος 1992

• Παπαδάκη, Ν. Π., Σητεία, Η πατρίδα του Μύσωνα και του Κορνάρου, οδηγός για την ιστορία, αρχαιολογία, πολιτισμό της, Β΄ έκδοση, εκδ. Δήμου Σητείας, 1989

ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ

ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΜΥΡΣΙΝΗΣ

ΙΟΥΛΙΟΣ 2009